Dönem sonu Muhasebe İşlemleri
1. Envanter İşlemleri İçin Hatırlatma
A. Sayımlara Katılma
3568 sayılı kanun ve ilgili 19 No'lu Tebliğ gereği tam tasdik kapsamında denetim yapılan müşterilerimizin sene sonu envanter işlemlerinden olan;
Kasa sayımı
Stok sayımı işlemlerine
müşavirliğimizce görevlendirilmiş yetkili bir çalışanımız katılacaktır / katılmıştır.
B. Hesap Mutabakatlarının Yapılması
Bilindiği üzere, firmaların yıl içerisinde çalıştıkları bankalar, satıcılar, müşterilerle ilgili olarak yıl sonu bakiyelerinin kontrolü açısından mutabakat yapmaları gerekmektedir.
Muhasebe departmanlarının, bankalarla temasa geçerek dekont ve ekstrelerini almaları ve satıcı ve müşterilerle ilgili hesap mutabakatlarını kısa zamanda sağlamaları hesapların sağlıklı kapatılabilmesi açısından zorunludur.
Konuyla ilgili olarak, 3568 sayılı kanun ve ilgili 19 No'lu Tebliğ gereği tam tasdik kapsamında denetim yapılan şirketler için Müşavirliğimizce mutabakat yapma gereği ortaya çıktığından firmamızca tarafınıza yollanacak olan mutabakat mektuplarının ilgili banka, satıcı ve müşterilere gönderilerek, denetimlerimiz öncesinde, hesap mutabakatlarının yapılması, denetimlerin daha süratli ve sağlıklı neticelenmesini sağlayacaktır.
2. Kasa farklarının değerlemesi ve muhasebe kayıtları
Kasa hesabı işletmelerin nakit varlığını gösteren hesaplardan biri olup, yasal defter kayıtları üzerinden, kasa hesabının borcu ile alacağı arasındaki fark "kasa mevcudunu" verir. Kasa mevcudu hiçbir zaman alacak (matlup) bakiye vermez.
İşletmede, dönem içinde veya yıl sonu sayımında kasa fazlalığı veya noksanı ortaya çıkmış ise ve bu tutarlar ilgili düzenleyici hesaplara alınmış ise, sözkonusu fark hesaplarının dönem sonunda kapatılması gerekir. Farkların nedeni bulunabiliyor ise
nedenlerle, bulunamıyorsa noksanlık, kanunen kabul edilmeyen gider hesabı; fazlalık ise olağandışı gelir hesabı ile kapatılacaktır.
A. Kasa sayım noksanı
Fiili kasa mevcudu, kaydi mevcuttan az ise kasa noksanı söz konusudur. Kasa noksanının, Gelir Vergisi Kanunu'nun 88'inci maddesinin son fıkrasında yeralan "....sermayede vukua gelen eksilmeler zarar addolunmaz." hükmüne göre dönem kazancının tespitinde gider olarak dikkate alınması mümkün değildir.
Kasa noksanlığı halinde, gerekli düzeltici muhasebe kayıtlarında kullanılan hesap "197-Sayım ve Tesellüm Noksanları"dır. Anılan hesap geçici bir hesap olup, kapatılması gerekir. İşleyişi ise şu şekildedir:
_____________________ / ________________________
197 Sayım ve Tesellüm Noksanları XXX
100 Kasa Hesabı XXX
_____________________ / ________________________
- Kasa noksanlığının nedeni kasa sorumlusu ise;
_____________________ / ________________________
135 Personelden Alacaklar XXX
197 Sayım ve Tesellüm
Noksanları XXX
_____________________ / ________________________
Kasa noksanlığının nedeni çalınma ise veya neden bilinemiyorsa, hesap şu şekilde kapatılır;
_____________________ / ________________________
689 Diğer Olağan Dışı Gider ve Zararlar XXX
197 Sayım ve Tesellüm
Noksanları XXX
_____________________ / ________________________
Kasadan para çalınması, normal ticari faaliyet sonucu ortaya çıkan bir zarar olmadığı için, bu şekilde ortaya çıkan kasa noksanlıklarının kanunen kabul edilmeyen gider olarak değerlendirilmesi ve ticari kardan mali kara geçişte, ticari kara ilave edilmesi gerekir.
B Kasa sayım fazlası
Fiili sayım sonucu kasa mevcudunun, yasal kayıtlara göre oluşan mevcuttan fazla olduğunun tespit edilmesi durumunda kasa fazlalığı hali söz konusudur. Kasa fazlalığı, bilanço aktifinde artışı ifade etmektedir. Kasa fazlalarının, fazlalığın çıktığı dönem gelirlerine kaydedilmesi gerekmektedir. Ancak belgelendirilebilen kasa fazlaları ise, dönem gelirlerine kaydedilmeden, gerekli düzeltme kayıtları yapılmalıdır.
Kasa fazlalığı halinde, gerekli düzeltici muhasebe kayıtlarında kullanılan hesap "397. Sayım ve Tesellüm Fazlaları"dır. Bu geçici hesabın işleyişi şu şekildedir:
_____________________ / ________________________
100 Kasa Hesabı XXX
397 Sayım ve Tesellüm Fazlaları XXX
_____________________ / ________________________
- Kasa fazlalığının nedeni bilenmiyorsa yapılması gereken kayıt;
_____________________ / ________________________
100 Sayım ve Tesellüm Fazlaları XXX
671 Önceki Dönem Gelir ve
Karlar XXX
_____________________ / ________________________
C Kasa döviz mevcutlarının değerlemesi
İşletmede döviz kasası varsa, dönemsonunda döviz miktarının doğruluğu tespit edilmeli, kasa noksanı veya fazlası olması halinde yukarıda belirtilen işlemlere göre kayıtlar yapılmalıdır.
Vergi Usul Kanunu’nun 280’nci maddesinin uygulanmasında yabancı paraların değerlenmesinde kullanılacak kurlar Maliye Bakanlığınca tespit olunmaktadır.
Maliye Bakanlığınca açıklanacak yıl sonu kurları açıklandığı tarihte ayrıca duyurulacaktır. Açıklanacak kurlarla yapılacak değerleme sonucu, döviz kurunda meydana gelen farka göre aşağıdaki kayıtlar yapılır;
____________________/_______________________
100 Kasa XXX
646 Kambiyo Karları XXX
Lehte oluşan kur farkı
_______________________/____________________
656 Kambiyo Zararları XXX
100 Kasa XXX
aleyhte oluşan kur farkı
_______________________ / __________________
D Alınan çekler, verilen çekler ve ödeme emirleri
Türk Ticaret Kanunu’nda vadeli çek olmamakla birlikte uygulamada vadeli çek kullanılmaktadır. Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği’ne uygunluk açısından vadesi 31.12.2002 tarihinden sonraya sarkan vadeli çeklerin 101 Alınan Çekler hesabından çıkarılarak 121-Alacak Senetleri hesabı veya 127-Diğer Ticari Alacaklar hesabına virmanlanması uygun olacaktır.Yeni dönem açılış kaydından sonra vadeli çekler tekrar 101- Alınan Çekler hesabına virmanlanmalıdır.
Alınan Çeklerin 121-Alacak Senetleri hesabına alınması ve ticari alacakların reeskonta tabi tutulması durumunda alınan ve verilen çeklerden kaynaklı reeskont gider ve gelirinin ticari kardan mali kara geçişte dikkate alınması zorunludur.
Bu konudaki önerimiz bağlayıcı olmamakla birlikte vadeli çeklerin 127-Diğer Ticari Alacaklar hesabına virmanlanmasıdır.
Benzer şekilde değerleme günü itibariyle henüz bankaca ödenmeyen ve 103-Verilen Çekler Ve Ödeme Emirleri hesabında yer alan çekler de 321-Borç Senetleri hesabı veya 329-Diğer Ticari Borçlar hesabında izlenir.
3. Bankalar, vadeli mevduat ve repo gelir tahakkukları
Bu hesapla ilgili olarak dönem sonlarında banka ekstreleri ve işletme kayıtları karşılaştırılarak varsa eksik kayıtlar giderilir. Dönem sonunda banka tarafından hesaba tahakkuk ettirilen faizler 642-Faiz Gelirleri hesabına kaydedilerek dönemin gelirleri arasında gösterilir.
Maliye Bakanlığı 67 seri nolu KVK Genel Tebliği ile, vadeli mevduat ve repo hesapları ile ilgili olarak değerleme gününe kadar geçen süreye isabet eden faiz tutarının ticari kazancın elde edilmesi ilgili GVK’nın 38 ve 39, KVK’nın 13. maddeleri uyarınca elde edenler tarafından hesaplanıp gelir olarak dikkate alınması gerektiğini düzenlemiştir.
Ancak vadeli mevduata ilişkin söz konusu düzenleme Danıştay 4. Dairesi tarafından iptal edilmiştir. Anılan tebliğin repo kazançları ile ilgili kısmı ise hala yürürlüktedir. Kısaca değerleme gününe isabet eden gelirin tahakkuk ettirilmesine gerekliliğine ilişkin düzenleme vadeli mevduatlar için kaldırılmıştır, ancak repolar için devam etmektedir.
Bankaların tahakkuk ettirdikleri ve ilgili şirketçe gelir yazılan faizler üzerinden kesilen vergi ve fonların Kurumlar Vergisi Beyannamesi hazırlanması sırasında hesaplanan vergiden mahsup edileceği unutulmamalıdır. Beyanname aşamasında vergi mahsubunun yapılabilmesi, durumun bankadan alınmış yazı ile ispatlanmasına bağlıdır.
4. Menkul kıymetlerin vergilendirilmesi
4369 sayılı kanun ile 279’uncu madde 31.12.1998 tarihinden geçerli olmak üzere şu şekilde değiştirilmiştir;
Hisse senetleri ile fon portföyünün en az % 51’i Türkiye’de kurulmuş bulunan şirketlerin hisse senetlerinden oluşan yatırım fonu katılma belgeleri alış bedeli ile, bunlar dışında kalan her türlü menkul kıymet borsa rayici ile değerlenir. Borsa rayici yoksa veya borsa rayicinin muvazaalı bir şekilde oluştuğu anlaşılırsa değerlemeye esas bedel, menkul kıymetin alış bedeline vadesinde elde edilecek gelirin ( kur farkı dahil) iktisap tarihinden değerleme gününe kadar geçen süreye isabet eden kısmının eklenmesi sureti ile hesaplanır. Ancak,borsa rayici bulunmayan, getirisi ihraç edenin kar ve zararına bağlı olarak doğan ve değerleme günü itibariyle hesaplanması mümkün olmayan menkul kıymetler, alış bedeli ile değerlenir.
aa) Alış bedeli ile değerlenecek menkul kıymetler;
- her türlü hisse senetleri
- fon portföyünün en az % 51’i Türkiye’de kurulmuş bulunan şirketlerin hisse senetlerinden oluşan yatırım fonu katılma belgeleri
- kar zarar ortaklığı katılma belgeleri
bb) Borsa rayicine göre değerlenecek menkul kıymetler
- devlet tahvili - gelir ortaklığı senetleri
- hazine bonosu - dövize endeksli senetler
- enflasyona endeksli senetler - altına endeksli senetler
- özel sektör tahvilleri - finansman bonoları
- banka bonoları - varlığa dayalı menkul kıymetler
- TKİ’nce çıkarılan tahviller - KOİ ve Öİ ‘ce çıkarılan tahviller
- Yatırım fonu katılma belgeleri ( fon portföyünün % 51’inden azı Türkiye’de kurulmuş bulunan şirketlerin hisse senetlerinden oluşması şartı ile)
Sayılan menkul kıymetler için bir borsa oluşmadığından, menkul kıymetlerin alış bedeline, değerleme gününde isabet eden gelir ilave edilmek sureti ile işlem yapılacaktır. Menkul kıymetlerden dövize endeksli olanlar için alış tarihinden değerleme gününe kadar olan kur farkları da gelir kaydedilecektir. Hesaplanan gelir, ilgili menkul kıymet hesabına borç, ‘642-Faiz Gelirleri’ hesabına ise alacak kaydedilecektir.
5. Alacaklar
A. Değersiz alacaklar
Vergi Usul Kanunu’nun 322’nci maddesine göre “ kazai bir hükme veya kanaat getirici bir vesikaya göre artık tahsiline imkan kalmayan alacaklar değersiz alacaktır. Değersiz alacaklar, bu mahiyete girdikleri tarihte tasarruf değerlerini kaybederler ve kayıtlı değerleri ile zarara geçirilerek yok edilirler’’.
Kanunun uygulamasında alacağın değersiz sayılması için kazai hükümle kasdedilen mahkeme kararıdır. Kanaat verici vesika ise, mahkeme tarafından verilmiş borçlu hakkındaki gaiplik kararı, icra takibatına ait dosyanın işlemden kaldırıldığını gösteren icra memurluğu yazısı, borçlunun ölümü ve mirasçılarının bulunmadığını kanıtlayan resmi soruşturma belgesi, Ticaret Mahkemesi tarafından borçlu hakkında verilmiş bulunan iflas kararı gibi belgelerdir.
Değersiz hale gelen alacaklar, değersiz hale geldikleri yıl kayıtlı değerleri ile zarara geçirilerek yok edilirler.
Borçlu ile konkordato anlaşması yapılmış ise konkordato dışı kalan alacak kısmı değersiz alacak addolunur.
Avans niteliğindeki bir alacağın değersiz alacak haline gelmesi nedeni ile karşılık yolu ile gider yazılması mümkün değildir.
B. Şüpheli alacaklar
Vergi Usul Kanunu’nun 323’ncü maddesine göre ticari veya zirai kazancın elde edilmesi ve idame ettirilmesi ile ilgili olmak şartı ile ;
- dava veya icra safhasında bulunan alacaklar;
- yapılan protestoya veya yazı ile bir defadan fazla istenilmesine rağmen , borçlu tarafından ödenmemiş bulunan dava ve icra takibine değmeyecek derecede küçük alacaklar şüpheli alacak sayılır.
Şüpheli hale gelen alacaklar için değerleme gününde tasarruf değerine göre pasifte karşılık ayrılabilir.
Teminatlı alacaklarda karşılık, alacağın teminatsız kısmı için ayrılır.
Şüpheli alacakların sonradan tahsil edilen miktarları tahsil edildikleri dönemde kar zarar hesabına intikal ettirilir.
Bu düzenlemelere göre bir alacağın şüpheli sayılarak gider yazılabilmesi için şu unsurları taşıması gerekir;
- Alacak ticari işle ilgili olmalıdır.
- Alacak defterde yazılı olmalı yani karın oluşumuna etkide bulunmuş olmalıdır.
- Alacağın teminata bağlanmamış olmalıdır.
- Karşılık ayrılacak olan alacak, Kamu idare ve müesseselerinden olan alacak veya hatır bonolarına istinaden ortaya çıkan alacak olamaz.
- Alacak için, şüpheli hale geldiği takvim yılında karşılık ayrılabilir. Şüpheli hale gelen alacak için ilgili yılda mükellef karşılık ayırma konusunda serbest iken , izleyen yıllarda karşılık ayrılması konusunda çelişkili Danıştay kararları mevcuttur. İlgili yılda şüpheli hale gelmiş ancak karşılık ayrılmamış bir alacağın yok edilmesi, değersiz hale gelmesine bağlıdır.
- Şüpheli alacağın sonradan tahsil edilen kısmı dönem karına ilave edilir.
Şüpheli hale gelen alacaklar için dönem sonu kayıtları aşağıdaki gibi olacaktır.
__________________ / ________________________
Alacağın Şüpheli 128 Şüpheli Alacaklar XXX
Hale Gelmesi
120 Alıcılar XXX
_________________ / ________________________
Alacak İçin Karşılık 654 Karşılık Giderleri XXX
Ayrılması
129 Şüp.Al.Kar. XXXX
__________________ / _______________________
C. Vazgeçilen alacaklar
Vergi Usul Kanunu’nun 324’ncü maddesine göre konkordato veya sulh yolu ile alınmasından vazgeçilen alacaklar, borçlunun defterinde özel bir karşılık hesabına alınır. Bu karşılık hesabına alınan miktar, alacaktan vazgeçildiği yılın sonundan başlayarak üç yıl içinde zararla itfa edilmediği takdirde kar hesabına naklolunur.
Konkordato veya sulh yolu ile alınmasından vazgeçilen alacaklar, alacaklı yönünden değersiz alacaktır. Borçlu yönünden ise gerçek pasifte bir azalma olmuş, özsermaye artmıştır. Bu nedenle vazgeçilen alacak borçlu yönünden hasılat (kar) hükmündedir. Ancak kanun koyucu, borcu bağışlanan kişinin vazgeçilen alacağının, alacaktan vazgeçildiği yıl değil, izleyen yıllarda vergilendirilmesini öngörmüştür.
Vazgeçilen alacaklar, borçlunun defterinde açılan özel bir karşılık hesabına alınır. Bu hesaba alınan alacak üç yıl içinde zararla kapatılmadığı takdirde üçüncü yıl kara aktarılır.
Normal bekleme süresi üç yıl olmakla birlikte daha önce işin bırakılması, ölüm veya kurumlarda devir halinde kara aktarılır. Geçmiş yıl zararları, kaynağı ne olursa olsun, bekleme süresi içinde vazgeçilen alacaktan mahsup edilemez.
6. Yabancı para cinsinden olan borç ve alacakların kur değerlemesi
Vergi Usul Kanunu’nun 280’nci maddesinde yabancı paralar açısından getirilmiş olan değerleme ölçüsü, döviz cinsinden ifade edilen senetli veya senetsiz bütün borç ve alacakların değerlenmesi için geçerlidir.
Döviz cinsinden ifade edilen senetli veya senetsiz borç ve alacakların değerlemesinde kullanılacak döviz kurları, Maliye Bakanlığının tebliğ tarihini izleyen günlerde müşterilerimize duyurulacaktır.
Alacak senetlerinin değerlemesi sonucu lehte ortaya çıkan kur farkının kaydı;
__________________/____________________
121 Alacak Senetleri XXX
646 Kambiyo Karları XXX
__________________ /____________________
Borç senetlerinin değerlemesi sonucu ortaya çıkan aleyhte kur farkının kaydı ise;
__________________ /____________________
656 Kambiyo Zararları XXX
321 Borç Senetleri XXX
__________________ /_____________________
şeklinde olacaktır.
7. Alacak ve borç senetlerinin reeskontu
A. Reeskont işlemi
Alacak ve borçlar Vergi Usul Kanunu'nun 281 ve 285'inci maddelerine göre mukayyet, yani deftere kayıtlı değerleriyle değerlenirler. Aynı Kanunun 264’üncü maddesine göre tasarruf değeri, bir iktisadi kıymetin değerleme gününde sahibi için arz ettiği gerçek değeridir.
VUK hükümlerine göre senede bağlı alacaklar ve senede bağlı borçlar, banka ve bankerler ile sigorta şirketlerinin borç ve alacakları tasarruf değeri ile değerlenir.
Senede bağlı alacak ve borçların tasarruf değeri (değerleme gününde arz ettiği değer) reeskont işlemi ile hesaplanır.
Reeskont işlemi banka, banker ve sigorta şirketlerinin senede bağlı olsun olmasın bütün borç ve alacak işlemleri için zorunludur. Bunun dışında kalan mükellef grupları için ihtiyari olmakla birlikte sadece senede bağlı borç ve alacaklar reeskont işlemine tabi tutulabilir.
Reeskont uygulamasının VUK ve VUK tebliğleri ile düzenlenmiş bir takım şartları vardır. Bunlar şu şekildedir:
- Alacak ve borç senede (TTK’da düzenlenmiş bono ve poliçeye) bağlanmış olmalıdır.
- Senede bağlı alacak ve borç ticari bir ilişkiden kaynaklanmış, yani dönem kar-zararı tespitine etki etmiş olmalıdır.
- Reeskonta tabi tutulacak senedin bir vade içermesi ve dönem sonu itibariyle vadesinin dolmamış olması gerekir.
- Alacak ve borç senedinin işletme bilanço aktifinde yer alması gerekir.
Bu şartları taşımayan senetler mali kazanç açısından reeskont işlemine tabi tutulmayacaktır.
· Teminata veya tahsile verilen senetler: Teminata veya tahsile verilen senetler de anılan şartları taşımak kaydıyla reeskont işlemine tabi tutulabilirler.
· Şüpheli alacaklarda reeskont: Şüpheli alacaklar genel olarak vadesi geçmiş olan alacaklardır. Vadesi geçmemiş olsa dahi şüphelilik halinin kesinleşmesi ile birlikte sent muaccel hale geleceğinden bu tür senetler için dönem sonunda reeskont hesaplanmaz. Şartları taşıması halinde şüpheli alacak karşılığı ayrılır.
· Avans niteliğindeki alacak senetlerinde reeskont: Dönem ticari kazancının tespitinde dikkate alınmayan (hasılat yazılmayan) senetlere dönem sonu itibariyle reeskont hesaplanmayacaktır. Hatır senedi de bu kapsamdadır.
· Senetsiz alacaklarda reeskont: Senede bağlanmamış alacaklar için mali kanunlar açısından reeskont hesaplanmayacaktır. Bu tür alacaklar için hesaplanan reeskont giderleri KKEG olarak değerlendirilmelidir.
· Vade içermeyen senetler: Vade içermeyen senetler reeskonta tabi tutulmayacaktır.
· KDV alacakları: KDV, tahsil eden işletme için bir hasılat veya gelir unsuru değildir. İşletmenin fonksiyonu burada vergi tahsiline aracılıktır. Bu nedenle işletmelerin müşterilerinden olan senede bağlı KDV alacağı için reeskont hesaplanmayacaktır. Eğer senet normal hasılat yanında KDV tutarı da içeriyorsa KDV alacağı ile diğer alacak ayrıştırılarak KDV alacağı reeskont işlemine tabi tutulmayacaktır.
Reeskont yapma konusunda seçimlik hakkı olan mükellef gruplarından alacak senetlerini reeskonta tabi tutanlar, borç senetleri varsa bunları da zorunlu olarak reeskonta tabi tutmak durumundadırlar.
B. Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği ve Sermaye Piyasası Kanunu açısından reeskont işleminin değerlendirilmesi
Maliye Bakanlığınca yayımlanan 1 numaralı Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği uyarınca mükellefler alacak ve borç senetlerini reeskonta tabi tutmak zorundadırlar .
Sermaye Piyasası Kanunu’na tabi olan şirketler ise bu kanun gereği senede bağlı borç ve alacaklarının yanı sıra vadeli çeklerini de reeskonta tabi tutmak zorundadırlar.
Ancak vergi kanunlarının tanımış olduğu ihtiyariliğin, tebliğ hükmü ile değiştirilemeyeceğinden hareketle, reeskont işlemi yapmama konusunda seçeneğini kullanan şirketlerin herhangi bir cezai yaptırımla karşılaşmayacaklarını düşünüyoruz.
Reeskont yapma konusunda kendilerine seçimlik hak verilen mükellef gruplarının, bu hakkı reeskont yapmama şeklinde kullanmak istemeleri halinde, ticari kardan mali kara geçişte bu noktayı kullanabilecekleri ve reeskontun vergi matrahı üzerindeki etkisini giderebileceklerini söyleyebiliriz.
C. Yabancı para cinsinden olan senede bağlı borç ve alacaklar reeskonta tabidir
4369 Sayılı Kanunla Vergi Usul Kanunu’nun 280’inci maddesine eklenen ve 29/7/1998 tarihinde yürürlüğe giren Kanun hükmüne göre yabancı para ile olan senede bağlı alacak ve borçlar da reeskonta tabi tutulabilecektir. Yabancı para cinsinden olan alacakların reeskontunda kullanılacak olan oran olarak, senet üzerinde yazılı olan oran, böyle bir oran belirtilmemişse Londra Bankalar Arası Faiz Oranı (LIBOR) kullanılacaktır.
Bu kapsamda, açıklanan LİBOR oranlarının ay ve vade dönemlerinin arasına isabet eden vade dönemleri için faiz oranlarının interpole edilerek belirlenmesi gerekecektir. Diğer bir deyişle, en yakın iki tarih arasındaki günlük LIBOR oranı tespit edilip ilgili vade için gün sayısı baz alınarak hesaplanan faiz oranının reeskont hesabında kullanılacaktır.
Aşağıda İngiltere Bankalar Birliği’nin 29 Aralık 2001 itibariyle (2001 dönem sonu için) döviz cinsi ve vade türlerine göre açıklamış olduğu LIBOR oranları ve bu oranlar baz alınarak oluşturulan bir örnek yer almaktadır. 2002 dönemi sonunda açıklanacak LİBOR oranları ayrı bir bültenle tarafınıza sunulacaktır.
Örnek : Vadesine 2002 Ocak ayı başından itibaren 63 gün kalan EURO cinsinden bir senedin reeskont hesaplamasında kullanılacak faiz oranını tespit edebilmek için 2 ve 3 aylık vadelerin farkı alınıp bu aylar arasındaki günlük LIBOR oranı tespit edildikten sonra, 2 ayı aşan 3 günlük fark 2 ayın vadesine artı veya eksi olarak eklenir. Şöyle ki;
3.ayla 2. Ayın Farkı (3.30000 – 3.31750 = -0.01750)
Günlük LIBOR oranı (-0.001750/30 = -0.00058 )
3 günlük fark ( -0.00058 * 3 = -0.00175)
63 günlük LIBOR oranı ( 3.31750 – 0.00175 = 3.31575)
|
|
EUR
|
USD
|
GBP
|
JPY
|
CHF
|
CAD
|
AUD
|
|
1 hafta
|
3.34000
|
1.89125
|
4.63313
|
0.05375
|
1.71167
|
2.25000
|
4.22969
|
|
2 hafta
|
3.34000
|
1.87813
|
4.47219
|
0.05375
|
1.70333
|
2.23833
|
4.23469
|
|
1 ay
|
3.33000
|
1.87375
|
4.14781
|
0.06625
|
1.78833
|
2.14000
|
4.24750
|
|
2 ay
|
3.31750
|
1.87500
|
4.11688
|
0.07125
|
1.81667
|
2.12167
|
4.21969
|
|
3 ay
|
3.30000
|
1.88125
|
4.10625
|
0.09713
|
1.83667
|
2.10000
|
4.20250
|
|
4 ay
|
3.28250
|
1.91125
|
4.10625
|
0.09838
|
1.84000
|
2.08333
|
4.19750
|
|
5 ay
|
3.26625
|
1.94250
|
4.12000
|
0.09975
|
1.84833
|
2.07000
|
4.20219
|
|
6 ay
|
3.25438
|
1.98125
|
4.13625
|
0.09988
|
1.84833
|
2.06000
|
4.21438
|
|
7 ay
|
3.25125
|
2.05063
|
4.18813
|
0.10138
|
1.86667
|
2.08000
|
4.22719
|
|
8 ay
|
3.25438
|
2.11625
|
4.25000
|
0.10225
|
1.88500
|
2.10000
|
4.24500
|
|
9 ay
|
3.26438
|
2.18125
|
4.30813
|
0.10513
|
1.91167
|
2.12333
|
4.26500
|
|
10 ay
|
3.28563
|
2.26625
|
4.37375
|
0.10538
|
1.94500
|
2.18333
|
4.29750
|
|
11 ay
|
3.30688
|
2.35625
|
4.44188
|
0.10550
|
1.97000
|
2.25000
|
4.33250
|
|
12 ay
|
3.33750
|
2.44250
|
4.51125
|
0.10563
|
2.00167
|
2.31833
|
4.37875
|
Bu veriler 2001 dönemi sonuna aittdir.
D. Reeskont işleminde kullanılacak oran
TL cinsinden düzenlenmiş senede bağlı borç ve alacakların reeskontunda
- Senetlerde faiz oranı belirtilmiş ise bu oran
- Böyle bir oran belirlenmemiş ise Merkez Bankası'nın belirlediği resmi iskonta oranı
dikkate alınacaktır.
Yabancı para cinsinden düzenlenmiş senede bağlı borç ve alacakların reeskontunda ise
- senet üzerinde yazılı olan oran ,
- böyle bir oran belirtilmemişse LIBOR oranı kullanılacaktır.
Banka ve bankerler ile sigorta şirketleri ise senede bağlı olsun olmasın bütün alacaklarını ve borçlarını Merkez Bankası resmi iskonto haddini veya muamelelerinde uyguladıkları faiz oranlarını kullanmakta seçimlik hakka sahip bulunmaktadır. Bu şirketlerin yabancı para cinsinden olan borç ve alacaklarının reeskontunda ise senette yazılı oranın, yoksa LIBOR oranının dikkate alınacağı tabiidir.Yani banka ve bankerler ile sigorta şirketlerinin yabancı para cinsinden olan borç ve alacakları senetli ise senette yazılı oran, senetsiz ise LIBOR oranı üzerinden reeskonta tabii tutulacaktır.
E. İskonto yöntemi
02.03.1995 tarih ve 238 Sıra No'lu V.U.K. Genel Tebliğinde Merkez Bankası resmi iskonto haddi olarak bankanın kısa vadeli avans işlemleri için belirlediği faiz oranının dikkate alınacağı belirtilmiş ve reeskont işleminde iç iskonto yöntemine göre reeskont işlemlerinin yapılacağı açıklanmıştır.
238 Sıra No'lu Genel tebliğde yapılan açıklamalara göre uygulanacak iç iskonto formülü ile Merkez Bankası'nın kısa vadeli avans işlemleri için belirlemiş olduğu reeskont oranı aşağıda belirtilmiştir.
Uygulanacak Formül F=A-[ Ax360/360+mxt ]
F= Reeskont tutarı m= Faiz oranı
A= Senedin nominal değeri t = vade
F. Reeskont ve avans işlemlerinde uygulanacak iskonto ve faiz oranları
17.05.2002 tarih ve 24758 sayılı Resmi Gazetede yayınlanan tebliğ ile reeskont işlemlerinde uygulanacak iskonto faiz oranı yıllık % 55, avans işlemlerinde uygulanacak faiz oranı ise yıllık % 64 olarak değiştirilmiştir.
Buna göre 238 sıra numaralı Vergi Usul Kanunu genel tebliği gereğince reeskont tutarının hesaplanmasında; reeskonta tabi tutulacak senet üzerinde faiz oranının belli olmaması halinde reeskont uygulamasında esas alınması gereken oran % 64 ‘dür.
G. Muhasebe Kayıtları
Alacak senedinde
Senetli alacaklar reeskont işlemine tabi tutularak bilanço günündeki değerine indirgenir. Böylece reeskontun yapıldığı döneme ait olmayan hasılat ilgili döneme mal edilmiş olur.
31.12.2002 tarihinde işletmeye 90 gün vadeli olarak verilen 10 milyar lira nominal değerli bir senet için reeskont işlemleri aşağıdaki şekilde yapılacaktır.
A=10 F=10 -[10 x 360 / ( 360 + 90 x 0.64) ]
m=%64 F=10 - 8.62
t=90 gün F= 1.38 MTL.
___________________ / ________________________
657-Reeskont faiz giderleri 1.38
122-Alacak Senetleri Reeskontu 1.38
__________________ / _________________________
İzleyen hesap dönemi başında şu kayıt yapılır:
___________________ / ________________________
122-Alacak Senetleri Reeskontu 1.38
647-Reeskont Faiz Geliri 1.38
__________________ / _________________________
Borç senedinde
Borçlar reeskonta tabi tutularak borçların değerleme gününden sonraki döneme isabet eden vade kısmına ilişkin vade farkı tutarları ilgili olduğu döneme mal edilir.
5 MTL tutarındaki borç senedinin reeskont işlemi sonucu tasarruf değeri 4.2 MTL hesaplanmışsa
____________________ / __________________________
322 Borç Senetleri Reeskontu 0.8
647 Reeskont Faiz Gelirleri 0.8
____________________ / ___________________________
İzleyen hesap dönemi başında aşağıdaki kayıt yapılır:
____________________ / __________________________
657 Reeskont Faiz Giderleri 0.8
322 Borç Senetleri Reeskontu 0.8
____________________ / ___________________________
H. Reeskont Konusunda Diğer Uyarılar
-Teminata veya tahsilata verilen alacakla senetleri reeskonta tabi tutulabilir.
-Şüpheli alacak karşılığı ayrılmış senetli alacaklar için reeskont hesaplanmaz.
-Müflisten olan alacaklar için reeskont hesaplanmaz
-Hatır senetleri reeskonta tabi tutulmaz.
- Reeskont hesapları izleyen hesap döneminde ters kayıtla kapatılmalıdır.
8. Dönem sonu stok sayım farkları
İşletmeler dönem sonlarında stoklarının fiili envanterini ve kaydi envanterini tespit etmeli ve karşılaştırmalıdır. Farklılık bulunması halinde kaydi envanter fiili envanter seviyesine getirilmelidir. Değerlemede fiili envanter sonuçları dikkate alınmalıdır. Değerleme sonucu ortaya çıkan stok sayım noksanlıları ve fazlalıkları doğrudan gelir gider hesaplarına yansıtılmak yerine sebebi bulunana kadar 197 ve 397 no.lu hesaplarda takip edilmelidir.
Sebebi bulunamayan sayım fazlasının muhasebeleştirilmesi:
_______________ / _______________
153 Ticari Mallar
397 Sayım Fazlası
_______________ / _______________
397 Sayım Fazlası
679 Olağan Dışı Gelir ve Karlar
_______________ / _______________
Sebebi bulunamayan sayım noksanın muhasebeleştirilmesi:
_______________ / _______________
197 Sayım Noksanı
153 Ticari Mallar
_______________ / _______________
_______________ / _______________
689 Olağan Dışı Giderler
689 KDV’si
197 Sayım Noksanı
391 Hesaplanan KDV
_______________ / _______________
Sebebi bulunamayan stok sayım noksanına ilişkin KDV’nin ve noksan tutarının kurumlar vergisi matrahının tespitinde KKEG olarak dikkate alınması gerektiği unutulmamalıdır.
9. 2002 satışları nedeniyle bayilere ödenecek satış primleri
Söz konusu satış primlerinin bayilerden alınacak ciro primi faturalarıyla tevsik edilmesi gerekmektedir. Uygulamada bayilerin bu faturaları 2003 yılında kesme eğiliminde oldukları bilinmektedir. Bu durum ise zaman zaman vergi otoritesi tarafından eleştirilmekte 2003 tarihli faturaların 2002 yılında gider yazılamayacağı iddia edilmektedir. Bu nedenle bu konuda aşağıdaki şekilde hareket edilmesi yararlı olacaktır.
1 Mümkün olduğu ölçüde ciro primleri 2002 yılı içinde belirlenerek, bayilerden de 2002 tarihli faturalar alınmalıdır.
2 Bayilerden gelen faturaların 2003 tarihini taşıması halinde, fatura açıklamasında mutlaka “2002 yılı ciro primi” olduğu belirtilmelidir. Bu durumda 2002 sonu itibariyle hesaplanan ciro primi tutarları 2002 yılı giderleriyle (karşılık ya da beyannamede düşme yoluyla) ilişkilendirilebilecektir.
3 Yıl sonunda henüz faturası alınmamış bu tutarlarla ilgili olarak da karşılık ayrılması yerinde olacaktır. Ancak, bu karşılıkların gider olarak kabulu konusunda önerimiz Maliye Bakanlığı’ndan yazılı görüş talep edilmesidir. Çünkü, Bakanlık bu konuda karşılık yoluyla gider yazılamayacağı görüşündedir.
10. Amortisman uygulamasına ilişkin hatırlatmalar
A. Genel açıklama
Amortisman, işletmeye dahil gayrimenkul ve sabit kıymet niteliğindeki diğer maddi kıymetlerle, gayri maddi kıymetlerin değerlerinde meydana gelen azalmaların muhasebe kayıtlarına alınarak, sonuç hesaplarına yansıtılması ve bu suretle değeri düşen kıymetin değerindeki düşmenin gider veya maliyet unsuru olarak dikkate alınması olarak tanımlanabilir.
Amortisman konusu, VUK’nun 313-321. maddelerinde düzenlenmiştir.
VUK’nun 313. maddesine göre, bir iktisadi kıymetin amortismana konu edilebilmesi için aşağıdaki şartların birarada bulunması gerekmektedir;
- Sabit kıymet işletmede bir yıldan fazla süre ile kullanılmalı ya da teknik olarak kullanıma hazır vaziyette durmalıdır.
- Amortismana tabi tutulacak olan kıymet yıpranma, aşınma veya kıymetten düşmeye maruz bulunmalıdır. (Bu şart gereği olarak sadece tarım işletmelerinde tarımsal amaçla kullanılan araziler veya herhangi bir işletme tarafından inşa edilen yollar ve harklar dışında kalan diğer boş arazi ve arsalar amortismana tabi tutulamazlar.)
- Amortismana tabi tutulacak olan kıymet işletmenin aktifinde (envanterinde) kayıtlı olmalıdır.(Bu şart gereği envantere dahil olmayan sabit kıymetler işletmede fiilen kullanılsalar bile amortismana tabi tutulamazlar.)
- Değeri 250.000.000 TL’sını aşmayan sabit kıymetler amortismana tabi tutulmaksızın doğrudan gider kaydedilebilirler.
B. Amortisman yöntemleri
a Normal Amortisman
VUK’nun 315. maddesine göre mükellefler amortismana tabi sabit kıymetlerinin aktif değerini %20 nispetinden fazla olmamak şartıyla istedikleri oranda amortisman uygulayarak yok edebilirler. Ancak arazi ve binalar ile %20 oranından daha fazla bir oranda amortismana tabi tutulabilecek sabit kıymetler için uygulanacak oranları Maliye Bakanlığı belirler ve ilan eder. Bakanlık, bu yetkisini 18.10.1983 tarih ve 153 sıra numaralı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ile kullanmıştır.
Normal Amortisman yönteminde amortismanın uygulanacağı süre, 1(bir) rakamının sabit kıymetin aktife girdiği ilk yılında uygulanan amortisman oranına bölünmesi yoluyla bulunur.
b Azalan Bakiyeler Usulünde Amortisman
Azalan Bakiyeler Usulünde Amortisman VUK’nun mükerrer 315. maddesi ile sadece bilanço usulüne göre defter tutan mükelleflere tanınmış bir haktır. Bu yöntemde mükellefler normal amortisman yönteminden farklı olarak sabit kıymetlerinin amortismanlarını kıymetin aktif değeri üzerinden değil, kıymetin aktif değerinden aynı kıymete ait birikmiş amortismanın çıkarılması yoluyla hesaplanan net defter değeri üzerinden ayırırlar. Ancak bu yöntemde uygulanan amortisman oranı normal amortisman yönteminde uygulanan oranın iki katıdır. İçinde bulunduğumuz enflasyonist ekonomik koşullar göz önünde bulundurulduğunda bu yöntem normal amortisman yönteminden daha cazip olarak nitelendirilebilir.
c Amortisman Yöntemi Değişiklikleri
Başlangıçta azalan bakiyeler yöntemini seçenler için daha sonra normal yönteme geçmelerinde vergi kanunları açısından herhangi bir sakınca yoktur. Ancak, normal usulden azalan bakiyeler usulüne geçiş yasaklanmıştır.
d Binek Otolarda Kıst Amortisman Uygulaması
Kıst amortisman uygulaması, vergi kanunlarımıza 4008 sayılı Kanun ile girmiş, daha sonradan 4108 sayılı Kanun ile Vergi Usul Kanunu’nun 320/2. maddesine yapılan değişiklikle, uygulama sadece binek otomobillere hasredilmiştir.
Bu bağlamda faaliyetleri kısmen veya tamamen binek otomobillerin kiralanması veya çeşitli şekillerde işletilmesi olanların bu amaçla kullandıkları binek otomobilleri hariç olmak üzere, işletmelere ait binek otomobillerin aktife girdiği hesap dönemi için ay kesri tam ay sayılmak suretiyle kalan ay süresi kadar amortisman ayrılır.Amortisman ayrılmayan süreye isabet eden bakiye değer, itfa süresinin son yılında tamamen yok edilir.
C. Amortismanın esas alınacağı iktisadi kıymetin değeri
VUK’na göre sabit kıymetlerin amortismana konu olacak değerleri maliyet bedelleridir. Aynı Kanunun 262. maddesinde maliyet bedeli, iktisadi kıymetin iktisap edilmesi veyahut değerinin arttırılması münasebetiyle yapılan ödemelerle bunlara müteferri bilumum giderlerin toplamı olarak belirtilmiştir.
Bu giderlere örnek olarak nakliye ve montaj masraflarını, ithalatta gümrük masraflarını ve gümrük vergisini, eğer sabit kıymetin alımında döviz yada kredi kullanılmışsa sabit kıymetin aktife alındığı dönemin sonuna kadar oluşan kur farkı ve faiz giderlerini sayabiliriz.
D. Sabit Kıymete Sonradan Eklenen Değerlerin Amortisman Karşısındaki Durumu
Sabit kıymetin maliyetine aktife alındığı yıldan sonra eklenen maliyetler konusu tartışmaya açık bir konudur. Ancak, genel kabul görmüş olan uygulamaya göre eklenen maliyet, eğer sabit kıymetin kapasitesini arttırıcı bir ilave ise, sabit kıymetin kalan amortisman süresi içinde eşit tutarlarda, eğer sabit kıymetin kullanım süresini arttırıcı bir ilave ise yeni bir sabit kıymet gibi değerlendirilerek sabit kıymetin amortisman oranı ile sabit kıymetin amortisman süresinden bağımsız şekilde yokedilirler.
E. Yeniden Değerleme ve Amortisman
Yeniden Değerleme, Maliye Bakanlığı tarafından mükelleflerin enflasyon sebebiyle haksız vergilenmesini engellemek amacıyla çıkartılmış ve VUK’nun mükerrer 298. maddesinde düzenlenmiştir. Bu uygulama ile mükelleflerin aktiflerinde yeralan kıymetlerin cari değerlerine getirilerek amortisman giderlerinin gerçekçi olması sağlanmaktadır.
Bilindiği üzere bir sabit kıymet için yeniden değerleme yapıldığında amortisman yeniden değerlenmiş tutar üzerinden ayrılmakta bu işlemde amortisman giderlerinin artmasını sağlamaktadır.
Değerleme işlemi ilgili sabit kıymetin net değerine yeniden değerleme oranının uygulanması sureti ile yapılır. 2002 yılında uygulanacak olan değerleme oranı 281 seri numaralı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ile % 59 olarak duyurulmuştur.
4369 Sayılı kanun VUK’nun Yeniden Değerlemeye ilişkin hükümlerinde önemli değişiklikler yapılmıştır. Bunlardan birisi aşağıda açıklayacağımız özel maliyet bedellerinin yeniden değerleme kapsamına alınmış olması bir diğeri ise maliyet bedellerine eklenen kredi faizlerinin yeniden değerleme kapsamından çıkarılmış olmasıdır. Bu bağlamda aktifleştirilen iktisadi kıymetlerin maliyet bedellerine eklenen kredi faizleri yeniden değerlemeye tabi tutulmayacak ve ilgili sabit kıymetin maliyet bedelinden ayrı olarak aktifleştirildikleri değer üzerinden amortismana tabi tutulacaklardır.
Kayıtlı değeri 100, birikmiş amortismanı 60 olan sabit kıymete ilişkin değerleme ;
Sabit kıymette meydana gelen değer artışı 100* 0.59 = 59
Birikmiş amortismanlarda mey gelen değ. artışı 60* 0.59 = 35.4
YDDA fonu ( 52.1-31.26 ) = 23.6 ve kayıt
_____________________ / _________________________
250 Sabit Kıymetler 59
257 Birikmiş Amortismanlar 35.4
522 YDDA fonu 23.6
_____________________ / _________________________
şeklinde olacaktır.
F. Özel maliyetlerde amortisman
Özel maliyetler VUK’nun 327. maddesine göre kira süresi içerisinde eşit tutarlarla itfa edilirler. Ancak kira süresinin bitiminden önce kiralanan gayrimenkulün boşaltılması halinde kalan özel maliyet bedeli bir kerede gider kaydedilir.
Kiralama süresinin belli olmaması halinde ise genel kabul görmüş uygulamaya göre Özel Maliyet bedeli genel amortisman oranı olan % 20 oranı ile 5 yılda itfa edilir.
4369 sayılı Kanun’un VUK 298/ 1’nci maddesinde yaptığı değişiklikle özel maliyet bedelleri yeniden değerlemeye konu olacak kıymetler arasına dahil edilmiştir.
11. Banka kredileri
İşletmelerin banka ve kredi kuruluşlarından temin ettikleri kaynaklar bilançosunun kısa veya uzun vadeli yabancı kaynakları içinde bu kalemde gösterilmelidir. Banka kredisi borçlarından TL bedelli olanlar mukayyet değeri ile değerlenir. Döviz bedelli kredi borçların mukayyet bedeli ise Maliye Bakanlığı’nca yayımlanmış (ilgili yabancı paraya ilişkin) döviz alış kuru ile hesaplanacak kur farkı da dahil edilerek tespit edilir.
A. Kıst dönem faizi hesaplaması:
Banka kredilerinin dönem sonu değerlemesinde dönem içi en son borç ödeme tarihinden 31.12.2002 tarihine kadar geçen günler için kredi kullanım karşılığı olmak üzere kredi faiz oranı kullanılarak işletmelerce faiz hesaplanıp tahakkuk ettirilmelidir. Ancak tahakkuk ettirilen bu faizin gider yazılıp yazılamayacağı hususunda vergi otoriteleri arasında uyuşmazlık ortaya çıkmıştır. Banka kredi faizlerinin döneme isabet eden kısmının dönem sonlarında tahakkuk yoluyla gider yazılması uygulaması yaklaşık 50 yıldan bu yana uygulanmasına rağmen, son bir kaç yılda bu uygulama eleştiri konusu olmuş ve bu konuyla ilgili tarhiyatlar yargıya intikal etmiştir.
Kurumlar Vergisi Kanununda bu konuyla ilgili açık bir hüküm olmaması yargıda farklı kararların oluşmasına neden olmuş, bazı Vergi Mahkemeleri mükelleflerin bu uygulamasını hukuka uygun bulurken, bazıları da hukuka aykırı bulmuştur.
Vergi Mahkemelerince verilen kararların Danıştay’a intikalinden sonra da görüş ayrılıkları devam etmiş, neticede Danıştay dairelerinden farklı yönde kararlar çıkmıştır.
Mevcut durumda; Danıştay 4. Dairesi, oy çokluğu ile bu uyuşmazlıkta vergi idaresini haklı bulurken, Danıştay 3. Daire oybirliği ile mükellefleri haklı bulmaktadır. İçtihatların bu şekilde farklılaşmış bulunması nedeniyle kesinleşen birbiriyle zıt kararlar için “içtihatların birleştirilmesi” talep edilecektir.
İçtihatın 3. Daire kararları doğrultusunda birleştirilmesinin hukuka uygun olacağını düşünmekteyiz. Çünkü; 3. Daire kararlarında; uyuşmazlık konusu olayda “tahakkuk esasının” uygulanması gerektiği, kredinin vadesinin gelmemiş olmasının buna bir engel teşkil etmediği, dönem sonu itibari ile döneme isabet eden kredi faizi tutarının tam olarak hesaplanabildiği, bu tutarın gider olarak kayıtlara intikalinin “dönemsellik” ilkesi gereği olduğu vurgulanmakta, bu anlamda 50 yıllık uygulamanın hukuka uygun olduğu ifade edilmektedir.
Bu konuyla ilgili gelişmeleri yine duyuracağız.
B. Kredi faizlerinin aktifleştirilmesi:
163 seri numaralı VUK genel tebliğine göre yatırımların finansmanında kullanılan kredilerle ilgili faizlerin kuruluş dönemine ait olanların sabit kıymetle birlikte amortisman yoluyla itfa edilmek üzere yatırım maliyetine eklenmesi gerekmektedir. İşletme dönemine ait olanların ise ilgili bulundukları yıllarda doğrudan gider yazılması yada maliyete intikal ettirilerek amortismana tabi tutulması mümkündür. Diğer bir deyişle, sabit kıymet ediniminde kullanılan kredilerin ilk yıl faizleri ile yatırım kredilerinin yatırım dönemi faizlerinin ilgili aktif değerine eklenmesi gerekmektedir. Bu tarihten sonra ortaya çıkan faizlerin ise maliyetlere eklenmesi ihtiyaridir. Doğrudan gider kaydı yapılabilir.
163 nolu VUK tebliği uyarınca ihtiyari olarak sabit kıymet maliyetine eklenmeyerek doğrudan gider yazılan finansman gider ve maliyetleri gider kısıtlamasına konu olacaktır.
12. Karşılıklar
İşletmeler bilanço tarihi itibariyle belirgin olarak ortaya çıkan ancak tutarı tam olarak kesinleşmeyen veya henüz tahakkuk etmemiş olan borçları için karşılık ayırabilirler. Bilançonun yabancı kaynakları içinde gösterilen karşılıklar gerçek bir yabancı kaynağı ifade etmeyip hesaben yapılan aktarmaları ifade etmektedir.
VUK 287 maddesi ile ‘gelecek hesap dönemlerine ait olarak peşin tahsil olunan hasılat ile cari hesap dönemine ait olup henüz ödenmemiş olan giderlerin mukayyet değerleri üzerinden pasifleştirmek suretiyle değerleneceği’ ve VUK 288 maddesi ile de ‘hasıl olan veya husulü beklenen fakat miktarı katiyetle kestirilemeyen ve teşebbüs için bir borç mahiyetini arz eden belli bazı zararları karşılamak maksadıyla hesaben ayrılan meblağlara karşılık dendiği ve karşılıkların mukayyet değerleriyle pasifleştirmek suretiyle değerleneceği’ belirlenmiştir.
İşletmelerde en çok kullanılan karşılıklar ve işleyileri şu şekildedir:
A. Vergi ve diğer yasal yükümlülükler karşılıkları:
İşletmelerin cari dönemde kar elde etmeleri durumunda bu karlar üzerinden izleyen yıl içinde beyan edilip ödenecek kazanç vergileri için tek düzen hesap planı uyarınca vergi karşılığı tesis edilmesi ve dönem sonu bilançosunda (bilanço pasifinde) 370 nolu hesap kullanılarak gösterilmesi zorunludur. Vergi karşılığının hesaplanmasında kazanç vergileri üzerinden hesaplanacak stopaj ve fon tutarı dikkate alınacaktır. Bu vergi kurumlar vergisinin tahakkuk ettirilmesi ile kapatılır.
Mükellef tarafından hesaplanacak vergi ve diğer yasal yükümlülükler karşılıkları mukayyet bedel ile değerlenir ve bu bedelle bilançoya aktarılır. Cari yıl kazancına mahsuben peşin ödenen vergiler de bilanço pasifinde, vergi ve diğer yükümlülük karşılıklarının altında 371-Dönem Karının Peşin Ödenen Vergi ve Diğer Yasal Yükümlülükler hesabında negatif olarak gösterilir. Böylece vergi karşılığı bilançoya gerçek net değeri ile aktarılmış olur.
Örneğin bir işletme 2002 yılında 10,000,000,000 TL tutarında mali kar elde etmiş ve 2,000,000,000 TL tutarında geçici vergi ödemiştir. Bu işletmenin dönem sonu vergi karşılığı değerleme kaydı şöyledir:
____________________________ / ____________________________
691- Dönem Karı Vergi ve Diğer Yükümlülükler Karşılıkları 3,300,000,000
370-Dönem Karı Vergi ve Diğer Yasal Yüküm. Karş. 3,300,000,000
____________________________ / ____________________________
371- Dönem Karının Peşin Ödenen Vergi ve Diğer Yükümlülükler 2,000,000,000
193- Peşin Ödenen Vergi ve Fonlar 2,000,000,000
____________________________ / ____________________________
İşletmenin ödediği geçici vergi tutarı, hesaplanacak kazanç vergisinden fazlaysa kazanç vergisi kadarlık kısmı 371 nolu hesaba aktarılacaktır. Geriye kalan kısım 193 nolu hesapta bekletilecek ve bilanço aktifinde varlıklar arasında gösterilecektir.
B. Kıdem tazminatı karşılığı:
İşletme tarafından ilgili kanunlarda yer alan esaslara göre kıdem tazminatlarından dönem içinde ödenmeyen kısım için karşılık ayrılır. Bu tazminatlardan bilanço tarihi itibariyle bir yıl içinde ödenmesi öngörülenler kısa vadeli yabancı kaynaklar içinde (372- Kıdem Tazminatı Karşılığı), daha sonra ödenmesi öngörülenler ise uzun vadeli yabancı kaynaklar içinde (472- Kıdem Tazminatı Karşılığı) gösterilir.
İşletmelerde İş Kanunu’na tabi olarak çalışan personelin hakettiği kıdem tazminatları için ayrılan karşılıklar vergi kanunlarına göre kanunen kabul edilmeyen gider niteliğindedir. Kıdem tazminatlarının kanunen kabul edilir gider niteliği taşıyabilmeleri için fiilen ödenmeleri gerekmektedir.
C. Maliyet giderleri karşılığı:
Standart maliyet yöntemini kullanan işletmelerde fiili maliyet yöntemini kullanan işletmeler bütün giderlerin fiilen ortaya çıkmasını beklemeden önceden giderlerini bütçeleyerek üretim maliyetlerini oluşturur. Bütçeleme işi maliyet gider karşılığı ayrılmak suretiyle yapılır. Bütçelenen gider fiilen ortaya çıktıkça karşılık hesabı kapatılır. Bu işlemden amaç üretim giderlerinin üretim dönemi maliyetlerine intikal etmesini sağlamaktır. Dönem sonu itibariyle bu şekilde ayrılmış olan maliyet gideri karşılıkları 373 hesap vasıtası ile mukayyet bedeli ile değerlenerek bilançoya kaydolunur.
D. Personele ödenecek temüttü karşılıkları:
Dönem sonlarında personele kardan verilecek paya ilişkin olarak yönetim kurulunun genel kurula götüreceği teklif kadar bir tutar karşılık yolu ile gider yazılır.
İzleyen yıl genel kurulda şayet teklif onaylanırsa, Nisan ayında verilen Kurumlar Vergisi beyannamesinde, karşılık yolu ile gider olarak dikkate alınan tutar vergi hesabında da gider olarak dikkate alınır. Ücret niteliğinde olan bu ödemenin gelir vergisi stopajı, genel kurulun yapıldığı ay itibari ile yapılmalı ve aynı ayın muhtasar beyannamesi ile beyan edilmelidir.
Diğer taraftan genel kurul 30 Nisan’dan sonra yapılırsa veya 30 Nisan’dan önce yapılıp personele temettü dağıtımı onaylanmazsa karşılık ayrılıp gider yazılan tutar vergi hesabında KKEG olarak dikkate alınmalıdır.
E. Aralık Ayı Telefon, Su, Elektrik Doğal Gaz Bedelleri Karşılığı:
Dönem sonlarında bu tutarlar için karşılık ayırmak suretiyle gider yazılabileceği gibi, fatura tarihinde ait olduğu döneme bakılmaksızın gider yazılmasında bir sakınca yoktur. Diğer bir deyişle 2003 yılında 2003 tarihli ve 2002 dönemine ait faturalar da gider yazılabilir.
Ancak karşılık yolu ile giderleştirilecek faturaların KDV hariç tutarları kadar karşılık ayrılması gerektiği unutulmamalıdır.
13. 2003 yılında gelen geçmiş döneme ilişkin faturalar
2003 yılında kayıtlara alınan 2002 dönemine ilişkin yurtiçi ve yurtdışı faturaların muhasebesi ile Kurumlar Vergisi ve Katma Değer Vergisi uygulamaları şu şekildedir:
Dönemsellik ilkesi gerek vergi kanunlarımız gerekse muhasebe uygulamaları genel tebliğlerinde yer almaktadır. Dönemsellik ilkesi uyarınca faaliyet sonuçları ilgili olduğu dönemde değerlendirilir. Gelir ve giderlerin tahakkuk esasına göre muhasebeleştirilmesi; hasılat, gelir ve karların aynı döneme ait maliyet, gider ve zararlarla karşılaştırılması bu kavramın gereğidir.
1. Kapanış işlemleri tamamlanmadan gelen 2003 tarihli 2002 dönemine ilişkin faturalar: Bu faturalar yukarıda bahsedilen dönemsellik ilkesi gereği sadece 2002 yılı vergi hesabında gider olarak dikkate alınabileceğinden; 2002 yılı kayıtlarında tahakkuk yolu ile giderleştirilmeli, KDV’si ise ilgili olduğu 2003 döneminde indirim konusu yapılmalıdır.
2. Kapanış işlemleri tamamlandıktan sonra gelen 2002 tarihli faturalar: Bu faturalardan Kurumlar Vergisi Beyannamesi verilene kadar gelenler yeni hesap dönemi kayıtlarına “681 Geçmiş Dönem Gider ve Zararları” olarak kaydedilmelidir. Bu hesapta Kurumlar Vergisi Beyannamesi verilene kadar biriken tutarın Kurumlar Vergisi Beyannamesinde belirtilmek suretiyle matrahtan indirim olarak dikkate alınması mümkün bulunmaktadır. Bu tutar kayıtlarına alındığı yılın Kurumlar Vergisi hesabında ise kanunen kabul edilmeyen gider olarak dikkate alınmalıdır.
Söz konusu faturalardan yurt içi olanlarına ait katma değer vergilerinin ise yıl sonunda karşılık ayrılmak suretiyle gider olarak dikkate alınabileceğini düşünüyoruz.
Yurt dışından geç gelip yukarıda değinildiği şekilde kayıtlara alınacak ve üzerinden sorumlu sıfatı ile katma değer vergisi beyanı yapılması gereken faturalarda ise KDV indirimi farklılık arz etmektedir. Sorumlu sıfatı ile beyan edilen katma değer vergisinin indirimi 2 no’lu katma değer vergisinin verildiği ay itibariyle yapılabilmektedir. Dolayısıyla bu katma değer vergileri kanunen kabul edilmeyen gider olarak değil indirilecek KDV olarak dikkate alınabilecektir.
3. Kapanış işlemleri tamamlandıktan sonra gelen 2003 tarihli 2002 dönemine ilişkin faturalar: Yukarıda bahsedildiği gibi Kurumlar Vergisi Beyannamesi verilene kadar gelen faturaların yeni hesap dönemi kayıtlarına “681 Geçmiş Dönem Gider ve Zararları” olarak kaydedilmeli, bu hesapta biriken tutarlar da Kurumlar Vergisi Beyannamesinde indirim olarak dikkate alınmalıdır. Yine kayıtlara alındığı yılın beyannamesinde tutar KKEG olarak dikkate alınacaktır.
14. Finansman gider kısıtlaması
06.07.1994 tarih ve 21982 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan 4008 sayılı yasa ile değiştirilen ve 01.01.1996 tarihinden geçerli olmak üzere yürürlüğe giren Gelir Vergisi Kanunu’nun 41’nci maddesinin 8’nci ve Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 15’nci maddesinin 13’ncü bendinde yer alan hükümle öngörülen gider kısıtlamasına yönelik açıklamalar, 54 ve 55 seri nolu Kurumlar Vergisi Genel Tebliğleri ile ilgili Danıştay Kararları da gözönünde bulundurularak aşağıdaki gibidir.
A. Gider kısıtlamasına tabi olanlar
Gelir Vergisi Kanunu’nun 41/8 ve Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 15/13’ncü maddelerinde düzenlenen gider kısıtlaması, aşağıda belirtilen gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri, hakkında uygulanacaktır.
|
1.
|
Amortismana tabi iktisadi kıymetlerini yeniden değerlemeye tabi tutanlar,
|
|
2.
|
Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre dönem sonu emtia mevcutlarını son giren ilk çıkar yöntemine göre değerleyenler,
|
|
3.
|
Yeniden Değerleme ile stok değerlemesinde son giren ilk çıkar yöntemini birlikte uygulayanlar,
|
B. Gider kısıtlamasına tabi olmayanlar
Aşağıda yazılı gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri hakkında gider kısıtlaması uygulaması yapılmaz.
|
1.
|
Amortismana tabi iktisadi kıymetlerini yeniden değerlemeye tabi tutmayanlar ile dönem sonu emtia mevcutlarının değerlemesini son giren ilk çıkar yöntemi dışında bir yöntemle değerlendirenler.
|
|
|
|
|
2.
|
Amortismana tabi iktisadi kıymetlerini yeniden değerlemeye tabi tutanlardan veya dönem sonu emtia mevcutlarını son giren ilk çıkar yöntemine göre belirlemiş olanlardan;
|
|
|
|
|
|
|
a)
|
Sanayi siciline kayıtlı imalatçıların imalat faaliyetlerinde kullandıkları yabancı kaynaklara ilişkin gider ve maliyet unsurları ile sınırlı olmak üzere bu imalatçılar,
|
|
|
|
|
|
|
b)
|
Sanayi siciline kayıtlı imalatçı olup fason imalat yapanlar ve yaptıranlar bu imalat faaliyetleri için kullandıkları yabancı kaynaklara ait gider ve maliyet unsurları için,
|
|
|
|
|
|
|
c)
|
Bankalar,
|
|
|
|
|
|
|
d)
|
Sigorta Şirketleri,
|
|
|
|
|
|
|
e)
|
Kurumlar Vergisi Mükellefi olan finans kurumları.
|
|
|
|
|
|
16.12.1983 tarih ve 83/7506 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ve bu karara istinaden Hazine Müsteşarlığınca yayınlanan tebliğlere göre izin alınarak kurulan özel finans kurumları ile Ödünç Para Verme İşleri Yasasının 3’üncü maddesinde tanımlanan finans şirketleri ve faktoring şirketleri finans kurumu olarak kabul edilecektir.
|
|
|
|
|
|
Bu cümleden hareketle, borsa aracı kurumları, menkul kıymet yatırım fonları ve yatırım ortaklıkları finans kurulu sayılmayacaktır.
Diğer taraftan Finansal Kiralama Kanunu kapsamında yapılan finansal kiralamalar nedeniyle ödenen kira bedelleri, finansman gideri sayılmadığından kısıtlamaya tabi olmayacaktır. Ancak finansal kiralama şirketlerinin finansman giderleri şartların oluşması halinde kısıtlamaya tabi olacaktır.
|
C. Finansman gider kısıtlaması oranı
İndirim oranı, Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre o yıl için tespit edilmiş olan yeniden değerleme oranının, ilgili kuruluşlardan alınan bilgilere göre Maliye Bakanlığınca o yıl için hesaplanan ortalama ticari kredi faizi oranına bölünmesi suretiyle bulunur.
Ø Finansman gider kısıtlaması oranı :
Döneme ilişkin yeniden değerleme oranı x 0.25
Döneme ilişkin MB ortalama ticari kredi faizi oranı
D. Gider kısıtlaması kapsamına giren yabancı kaynaklara ilişkin gider ve maliyet unsurları:
Mükelleflerin işletmelerinde kullanmış oldukları yabancı kaynaklara ilişkin olarak düzenlenen belgelerde ayrıca gösterilmiş olup olmadığına bakılmaksızın, yabancı kaynağın kullanım süresine bağlı olarak doğan her türlü;
|
·
|
Faiz,
|
|
|
|
|
·
|
Komisyon,
|
|
|
|
|
·
|
Vade Farkı,
|
|
|
|
|
·
|
Kar Payı,
|
|
|
|
|
·
|
Kur Farkı,
|
|
|
|
|
·
|
Faktoring şirketlerine verilen iskonto bedelleri,
|
|
|
|
|
·
|
Yukarıda sayılanlara benzer adlarla yapılan gider ve maliyet unsurları,
|
|
|
|
gider kısıtlaması uygulamasına konu edilecektir.
Ancak, kredi sözleşmeleri nedeniyle ödenen damga vergisi ile ödenen banka ve sigorta muameleleri vergisi gibi yabancı kaynağın kullanım süresine bağlı olmayan gider ve maliyet unsurları gider kısıtlamasına tabi tutulmayacaktır.
Gider kısıtlaması kapsamına giren ve yukarıda sayılan gider ve maliyet unsurlarının düzenlenen belgelerde ayrıca gösterilmiş olması halinde bu tutarlar, gösterilmemesi halinde ise, alacak ve borç senetlerinin reeskontunda halen uygulanan % 64 faiz oranı esas alınarak hesaplanan tutar gider kısıtlamasına esas alınacaktır.
Buna karşın finansman giderlerinin düzenlenen belgelerde ayrıca gösterilmediği durumlarda fatura veya benzeri belgenin tanzim tarihinden itibaren bir aya kadar vadeli işlemlerde, finansman gideri, reeskont faizi uygulanmak suretiyle ayrıştırılmayacak ve gider kısıtlamasına tabi tutulmayacaktır.
Ancak yabancı kaynaklara ilişkin gider veya maliyet unsurlarının düzenlenen belgelerde ayrıca gösterilmiş olması durumunda vadeye bakılmaksızın gider kısıtlamasına tabi tutulacaktır.
Finansman gider kısıtlaması nedeniyle kanunen kabul edilmeyen gider kaydettiğimiz tutara ait evvelce ödenen ve indirim konusu yapılan katma değer vergisi düzeltmesi yapılmayacaktır.
E. Finansman Gider Kısıtlaması kapsamına girmeyen finansman giderleri:
- Yabancı kaynağın işletmede kullanıldığı sureye bağlı olamayan gider ve maliyet unsurları (kredi sözleşmeleri nedeniyle ödenen damga vergisi ve BSMV gibi)
- Yatırım maliyetine zorunlu yada ihtiyari olarak eklenen gider ve maliyet unsurları.
- VUK 275. maddesi gereği imal edilen mamülün maliyetine eklenen finansman giderleri.
F. Gider kısıtlaması uygulaması
Gider yazılamayacak tutar şu şekilde hesaplanacaktır:
Gider Yazılamayacak Tutar = (Finansman Giderleri x İndirim Oranı) x %25 (Bu oranı Maliye Bakanlığı üç ayda bir açıklamaktadır)
Gider kısıtlaması yukarıda belirtilen formüller yardımı ile hesaplanırken, kanuni defter kayıtları üzerinde herhangi bir işlem yapılmaz. Hesaplanan gider miktarı cari dönem gelirine ilişkin geçici vergi matrahına ve kurumlar vergisi beyannamesinde beyan edilen kazanca kanunen kabul edilmeyen gider olarak eklenmek suretiyle vergilendirilir.
Gider kısıtlaması uygulamasında, finansman giderleri yanında mükellefin finansman gelirleri de varsa, bu gelirler giderlerden indirildikten sonra kalan gider üzerinden kısıtlama yapılacağı yönünde Danıştay karar vermiş ise de, bu karar daha sonra bozulmuş ve karar düzeltilmesi yoluna gidilmiştir. Ancak karar kısıtlamanın, gelirler düşülmeden önceki kısmına uygulanacağı şeklinde çıkmıştır. Diğer bir ifade ile, finansman giderleri ile gelirleri arasında netleştirme işlemi yapılmadan önce KKEG olacak miktar hesaplanmalıdır. (Danıştay Vergi Dava Daireleri Genel Kurulu’nun 12.3.99 tarih, E.No:1998/139 ve K.No:1999/153 sayılı Kararı uyarınca, işletmede finansman giderlerinin yanısıra finansman gelirinin bulunması durumunda, giderden gelirin tenzili suretiyle netleştirme yapmak mümkün bulunmamaktadır.)
Bu nedenle gider kısıtlamasında, finansman giderlerinden finansman gelirlerini indirmeksizin kısıtlama uygulanması unutulmamalıdır.
15. Götürü gider uygulaması
Gelir Vergisi Kanunu’nun “İndirilecek Giderler” başlığı altında yer alan 40/1 inci maddesinde, ticari kazancın elde edilmesi ve idame ettirilmesi için yapılan genel giderler düzenlenmiştir. Bu giderlerin VUK’nun 227 ve izleyen maddeleri hükümlerinde belirtilen şekilde tevsiki zorunlu olup, bu hükümler çerçevesinde tevsik edilemeyen giderlerin ticari kazancın tespitinde indirim konusu yapılması mümkün değildir.
Ancak, 4108 sayılı Kanunla GVK’nun 40/1 inci maddesine eklenen bir fıkra hükmüyle bazı giderlerin VUK’nun ilgili hükümlerine göre tevsik edilemediği hallerde de ticari kazancın tespitinde indirimi mümkün olmaktadır. Söz konusu hüküm aşağıdaki gibidir :
“İhracat, yurt dışında inşaat, onarma, montaj ve taşımacılık faaliyetlerinde bulunan mükellefler, bu bentte yazılı giderlere ilaveten bu faaliyetlerinden döviz olarak elde ettikleri hasılatın binde beşini aşmamak şartıyla yurt dışındaki bu işlerle ilgili giderlerine karşılık olmak üzere götürü olarak hesapladıkları giderleri de indirebilirler.”
Götürü gider uygulamasından dar mükellefiyet esasında vergilendirilen mükellefler dahil olmak üzere;
-İhracatçılar,
-Yurt dışında inşaat, onarma ve montaj faaliyetinde bulunanlar,
-Yurt dışında taşımacılık faaliyetinde bulunan gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri yararlanabilirler.
Dar mükellefiyete tabi olanların Türkiye ile yabancı memleketler arasında yaptıkları ulaştırma işlerinden elde ettikleri kazançlar, Türkiye’de elde edilen hasılata Maliye Bakanlığı’nca belirlenen ortalama emsal nispetlerinin uygulanması suretiyle hesaplandığından bunların vergiye tabi kazançlarının tespitinde ayrıca götürü gider uygulamasından yararlanmaları söz konusu olmayacaktır.
Azami olarak götürü gider uygulamasından yararlanılabilecek tutar, ihracat ve yurtdışında inşaat, onarma, montaj ve taşımacılık işlerinden döviz olarak elde edilen hasılatın binde beşidir. Söz konusu dövizlerin kambiyo mevzuatına göre yurda getirilmesi şart değildir.
Götürü giderin muhasebeleştirilmesi:Mükellefler yurtdışındaki işleri ile ilgili olarak yapmış oldukları giderlerden belgesi temin edilemeyenleri, ilgili faaliyetlerden sağlanan hasılatın binde 5’ini aşmamak şartıyla ticari kazançtan indirebilmektedirler. Dolayısıyla götürü gider hesaplanabilmesi için harcamanın yapılmış ve işletmenin mal varlığında bir azalma meydana gelmiş olması gerekir.
194 no.lu GV Genel Tebliği’nde binde beş götürü gider uygulanabilmesi için, mükellefçe yurt dışındaki işlerle ilgili olarak belgelendirilemeyen gider yapılmış olması ve bu giderin ilgili yılda muhasebeleştirilmiş olması şartı ileri sürülmüştür.
İşletmenin yurtdışı faaliyetlerine ilişkin olarak yapılan belgesiz giderlerin Tekdüzen Muhasebe Sisteminde ilgili gider hesaplarında izlenmesi ve geçici vergi dönemlerinde ve dönem sonlarında “690 Dönem Kar-Zarar” hesabına aktarılması gerekir. Belgesiz olarak yapılan giderlerin azami götürü gider tutarını aşan kısmı ise kanunen kabul edilmeyen gider olarak Tekdüzen Muhasebe Sistemine göre belirlenen ticari kara ilave edilecektir. Dolayısıyla, belgesiz giderlere karşılık olmak üzere götürü olarak hesaplanan giderler, ticari kara eklenmemiş olduğundan vergi matrahına da dahil edilmemiş olacaktır.
16. Kapanış işlemleri
Maliyet hesaplarının gelir tablosu hesaplarına aktarılması
Maliyet hesaplarında bulunan giderler hesap dönemi sonunda yansıtma hesapları yolu ile ilgili gelir tablosu hesaplarına yansıtılır.
|
Maliyet Hesapları
|
Bilanço ve Sonuç Hesapları
|
|
Gider Hesapları
|
Yansıtma Hesapları
|
Bilanço ve Sonuç Hes.
|
|
|
|
|
|
710- Direkt İlk Madde ve Malzeme Giderleri
720- Direkt İşçilik Giderleri
730- Genel Üretim Giderleri
|
711- Direkt İlk Madde ve Malz. Giderleri Yansıtma Hesabı
721- Direkt İşçilik Giderleri Yansıtma Hesabı
731- Genel Üretim Giderleri Yansıtma Hesabı
|
151- Yarı Mamüller Üretim Hesabı
152- Mamüller
|
|
|
|
|
|
740- Hizmet Üretim Maliyeti
|
741- Hizmet Üretim Maliyeti Yansıtma Hesabı
|
622- Satılan Hizmet Maliyeti
170- Yıll. Yay.İnşaat ve Onarım Maliyetleri
|
|
|
|
|
|
750- Araştırma ve Geliştirme Giderleri
|
751- Araştırma ve Geliştirme Giderleri Yansıtma Hesabı
|
630- Araştırma ve Geliştirme Giderleri
|
|
|
|
|
|
760- Pazarlama, Satış ve Dağıtım Giderleri
|
|
631- Pazarlama, Satış ve Dağıtım Giderleri
|
|
|
|
|
|
770- Genel Yönetim Giderleri
|
771- Genel Yönetim Giderleri Yansıtma Hesabı
|
632- Genel Yönetim Giderleri
|
|
|
|
|
|
780- Finansman Giderleri
|
781- Finansman Giderleri Yansıtma Hesabı
|
660- Kısa Vadeli Borçlanma Giderleri
661- Uzun Vadeli Borçlanma Giderleri
|
Yansıtma işlemi bittikten sonra maliyet hesapları ve ilgili yansıtma hesapları ters kayıtla kapatılır.
Gelir tablosu hesaplarının kapatılması:
Yansıtmalar yapıldıktan sonra gelir tablosu hesaplarının bakiyesi ters kayıt verilerek aşağıdaki fiş kesilir ve fişin sonucunda gelirler fazla ise kar, giderler fazla ise zarar çıkar ve sonuç 690 Dönem Karı veya Zararı Hesabına kaydedilerek fiş kapatılır. Kar çıkarsa 690 Hesaba alacak, zarar çıkarsa 690 hesaba borç kaydı verilir. Aşağıdaki kapama fişi haricinde 690 hesaba hiçbir şekilde gelir artırıcı ya da azaltıcı kayıt girilemez. Eğer böyle bir kayıt yapılırsa beyannameye eklenecek gelir tablosunda rakamların dip toplamı alındığında muhasebedeki 690 hesap bakiyesi ile tutarsızlık yaşanır.
_______________ 31.12.2002 _______________
600 Yurtiçi Satışlar
601 Yurtdışı Satışlar
602 Diğer Gelirler
610 Satıştan İadeler
611 Satış İskontoları
612 Diğer İndirimler
620 Satılan Mamul Maliyeti
621 Satılan Ticari Mal Maliyeti
622 Satılan Hizmet Maliyeti
623 Diğer Satışları Maliyeti
630 Araştırma ve Geliştirme Giderleri
631 Pazarlama S. Giderleri
632 Genel Yönetim Giderleri
640 İştiraklerden Temettü Gelirleri
641 Bağlı Ortaklıklardan Temettü Gelirleri
642 Faiz Gelirleri
643 Komisyon Gelirleri
644 Konusu Kalmayan Karşılıklar
645 Menkul Kıymet Satış Karları
646 Kambiyo Karları
647 Reeskont Faiz Gelirleri
648 Borsa Değer Artış Karları
649 Diğer Olağan Gelir ve Karlar
653 Komisyon Giderleri
654 Karşılık Giderleri
655 Menkul Kıymet Satış Zararları
656 Kambiyo Zararları
657 Reeskont Faiz Gideri
658 Borsa Değer Azalış Zararları
659 Diğer Olağan Giderler
660 Kısa Vadeli Borçlanma Gideri
661 Uzun Vadeli Borçlanma Gideri
679 Olağan Dışı Gelir
689 Olağan Dışı Giderler
690 Dönem Karı (Zararı)
_______________ / _______________
Dönem karı üzerinden mevzuat gereği hesaplanacak vergiler için aşağıdaki kayıt yapılır:
_______________ / _______________
691 Dönem K. Vergi ve yasal yük.
370 Dönem K.Vergi veY.Y.Karşılığı
_______________ / _______________
Dönem net karına ulaşmak için aşağıdaki kayıt yapılır:
_______________ / _______________
690 Dönem Karı
691 Dönem K.Vergi ve Y.Yük.
692 Dönem Net Karı
_______________ / _______________
Dönem net karı aşağıdaki muhasebe kaydı ile bilançoya taşınır ve böylece gelir tablosu kapatılmış olur.
_______________ / _______________
692 Dönem Net Karı
590 Dönem Net Karı
_______________ / _______________
