► Maliyet Muhasebesi : Üretim işletmelerinde kullanılan mamüllerin maliyetinin hesaplandığı, bununla birlikte planlama ve karar almaya yardımcı olan, yönetim kararlarına dayanak oluşturan bir muhasebe sistemidir.
Geniş Anlamda Maliyet : Elde edilecek bir mal ve hizmet karşılığında yapılacak harcamaların toplamıdır.
Dar Anlamda Maliyet :Üretim aşamasında tüketilen girdilerin toplam değerleridir.
► Gider : Satın alınan veya üretilen mal ve hizmetlerin kullanılması yada satılmasıyla maliyet giderlerine dönüşür.
► Tükenmemiş Maliyet : İşletmenin gelecekte de gelir yaratan varlıklarıdır.
Örnek, stoklar, duran varlıklar, peşin ödenmiş giderler.
► Tükenmiş Maliyet : Varlık niteliğini kaybederek dönemin gelirinden düşülen maliyetlerdir. Örnek, satılan malın maliyeti, dönemin kırtasiye ve stok giderleri.
► Gider Tanıma Kuralları
a-) Sebep Sonuç İlişkisi : Maliyetler yarattıkları gelirlere karşı giderleştirilir. Maliyetin gidere dönüştürülmesini sağlayan kuraldır. Örneğin, Satılan malın maliyeti
b-) Sistematik Dağılım : Birden fazla dönemde faydalanılan bir malın maliyeti, dönemler itibariyle dağıtılır. Örneğin, Amortisman dağıtımı
c-) Giderin Hemen Tanınması : Gelecek dönemde yarar sağlamayan maliyetler cari dönemin gideri olarak tanımlanır. Örneğin, Satış ve yönetim giderleri.
► MALİYET MUHASEBESİNİN AMAÇLARI
a-) Mamüllerin birim maliyetini hesaplamak
b-) Yönetim kararlarına dayanak oluşturmak
c-)Planlama ve kontrol
d-) Başarı, değerleme, aracı olarak kullanılır
(2003 Büt. Sın) Bölüm yöneticilerinin finansal sonuçlardaki payı ve sorumluluğu soruldu.
► (2003 ara sınav) Muhasebede, maliyet ilkesinin temelini ilk kayıt ve gelirin gerçekleşmesi kuralları oluşturur.
Bütün işletmeler finansal muhasebe tutmak zorundadır
Sadece üretim yapan işletmeler tutar
► MALİYET SİSTEMİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER
1-) İşletmenin faaliyet konusu
2-) Kullanılan teknoloji
►3-) Yönetimin beklentileri
4-) Üretim politikaları
► MALİYET SİSTEMLERİ
1-) Kullanılan tutarların gerçek ve tahmini olmasına göre ayrım
a-) Fiili maliyet sistemi: Gerçekleşmiş tutarlara dayanır. Uygulamadaki en yaygın sistemdir.
b-) İleriye Dönük maliyet sistemi: Tahmini tutarlara dayanır. Planlama ve kontrol aracı olarak kullanılır
- Standart maliyet sistemi: Bilimsel esaslara dayanılarak yapılan maliyet sistemidir.
- Tahmini maliyet sistemi: Geçmiş dönemlere dayanılarak yapılan maliyet sistemidir.
Standart > Fiili = Olumlu Sapma
Standart < Fiili = Olumsuz Sapma
300 - 250 = 50 ( fazla yükleme ) Olumlu Sapma
300 - 350 =100 ( eksik yükleme ) Olumsuz Sapma
► Ortaya çıkan fark (sapma) FARK HESAPLARINDA izlenir.
Olumsuz sapma fark hesaplarının borç tarafında yer alır.
Olumlu sapma fark hesaplarının alacağında yer alır.
2-) Birim maliyetin hesaplanma yöntemine göre ayrım
a-) Safha maliyet sistemi: Birbirlerini izleyen üretim safhalarında sürekli ve aynı mamülü üreten işletmelerin kullandığı maliyet sistemidir.
b-) Sipariş maliyetsistemi: Üretilen her birimin maliyetinin ayrı ayrı hesaplandığı maliyet sistemidir. Genellikle ileri teknoloji gerektiren, maliyetli (makine, gemi vb.) mamüllerin üretiminde tercih edilir.
Mamül Maliyet = Direkt Hammadde + Direkt İşçilik + Genel İmalat Maliyeti
3-) Mamül maliyetinin tümünü veya bir kısmını içermesine göre ayrılır.
a-) Tam Maliyet Sistemi
b-) Değişken Maliyet Sistemi
Mamül maliyetinin tümünü içeren maliyet sistemi “tam maliyet sistemi”dir. Mamül maliyetinin bir kısmını içeren maliyet sistemi “değişken maliyet sistemi”dir.
► BİR MAMÜLÜN MALİYETİNİ OLUŞTURAN ÖĞELER
Primer (Asıl) Maliyet
Direkt İlk Madde ve Malzeme
Direkt İşçilik
Genel İmalat MaliyetiSabit Maliyet
Değişken Maliyet
►Direk İlk Madde ve Malzeme: İşletmenin üretimde kullanacağı işçilik uygulanmamış, işlenmemiş maldır.
►Direk İşçilik: Hammeddeyi işleyen, hammadde ile işçiliği birleştirerek mamül eden emektir. Direkt işçilik deyince akla ustabaşı vb. gelmemelidir. Bu grubu makine başında emek harcayan kişilerin emeği girer. Ustabaşının işi gözlem ve denetim olduğundan bu yönetime girer ve Genel İmalat Maliyetinde izlenir.
►Genel İmalat Maliyeti: Direkt İlk Madde ve Malzeme ve Direkt İşçilik dışında kalan tüm giderlerdir.
İkiye ayrılır…
a-) Sabit Maliyet: Üretim maliyetlerinden etkilenmeyen yani üretim hacmi ile artıp azalmayan maliyettir. (Örneğin kira gideri)
b-) Kısmi Maliyet: Üretim hacmiylebirlikte azalıp artan maliyettir. (Örneğin kullanılan hammadde, elektrik giderleri)
►Tam Maliyet Sistemi:Direkt İlk Madde Malz. + Direkt İşçilik + Genel İmalat Maliyeti (SABİT+DEĞİŞKEN)
►Kısmi Maliyet Sistemi:İki grupta inceliyoruz…
- Değişken Maliyet Sistemi:
Direkt İlk Madde Malz. + Direkt İşçilik + Genel İmalat Maliyeti ( DEĞİŞKEN )
- Direkt Maliyet Sistemi (Primer):
Direkt İlk Madde Malz. + Direkt İşçilik
Örneğin…X üretim işletmesine ilişkin bilgiler Aralık ayı itibari ile aşağıdaki gibidir;
Üretimde kullanılan ilk mad. malz. = 850,000,000
Direkt işçilik=100,000,000
Gen. İm. Mal. ( Sabit )=300,000,000
Gen. İm. Mal. ( Değişken )=100,000,000
a-) Yukarıdaki bilgilere göre TAM MALİYET SİSTEMİ’ni kullanan bir işletmede mamülün maliyeti ne kadardır?
Üretimde kullanılan ilk mad. malz. = 850,000,000
Direkt işçilik=100,000,000
Gen. İm. Mal. ( Sabit )=300,000,000
Gen. İm. Mal. ( Değişken )=+100,000,000
1,350,000,000
b-) Yukarıdaki bilgilere göre DEĞİŞKEN MALİYET SİSTEMİ’ni kullanan bir işletmede mamülün maliyeti ne kadardır?
Üretimde kullanılan ilk mad. malz. = 850,000,000
Direkt işçilik=100,000,000
Gen. İm. Mal. ( Değişken )=+100,000,000
1,050,000,000
Not: Değişken maliyet sistemini kullanan bir işletmede SABİT GENEL İMALAT MALİYETİ cari dönemin gideri olarak muhasebeleştirilir.
GELİR TABLOSU
X işl. 2003 tarihli gelir tablosu
SATIŞLAR
( - ) + Satılan Malın Maliyeti
BRÜT SATIŞ K/Zà yada Ana Faaliyet K/Z
( - ) + Genel Giderlerà yada Faaliyet Giderleri K/Z
Not: Çözüm için verilen bilgilerden sadece üçünü kullandık. Diğer verilenler karışıklık yaratmak amacıyla verilmiştir.
Sınav Sorusu…
Üretilen Mamül Maliyeti :5,000,000
Dönembaşı Mamül Maliyeti:2,000,000
Dönemsonu Mamül Maliyeti:650,000
Buna göre satılan mamül maliyetini bulunuz.
Üretilen mamül maliyeti
5,000,000
(+)Dönembaşı mamül
+ 2,000,000
Satılabilir mamül maliyeti
7,000,000
(-) Dönemsonu mamül
-650,000
Satılan mamül maliyeti
6,350,000
Sınav Sorusu…
Satılan Mamülün Maliyeti:25,000,000
Üretilen Mamülün Maliyeti:28,000,000
Dönembaşı Mamül Maliyeti2,000,000
Buna göre dönemsonu mamül maliyetini bulunuz.
Üretilen mamül maliyeti28,000,000
(+)Dönembaşı mamül+2,000,000
Satılabilir mamül maliyeti30,000,000
(-) Dönemsonu mamül-5,000,000
Satılan mamül maliyeti25,000,000
Sınav Sorusu…
X işletmesinin Mart ayına ait bilgileri şöyledir…
Kullanılan hammadde maliyeti:10,000,000
Direkt işçilik maliyeti:5,600,000
Endirekt işçilik maliyeti:2,320,000
Endirekt malzeme alımı:240,000
Endirekt malzeme stokları:1 Mart:120,000
31 Mart: 200,000
Toplam üretim maliyeti nekadardır?
Not 1: Genel İmalat Maliyeti, direkt işçilik ve hammadde
maliyetlerinin dışında kalan tüm maliyetlerdir. Endirekt
maliyetler ve işçilikler Genel İmalat Maliyetine girer.
Buna bağlı olarak öncelikle bulmamız gereken sorunun
istediği endirekt malzemedir. Endirekt giderlerin tamamını
topladığımızda Genel İmalat Maliyetini bulmuş olacağız…
Not 2: 1 Mart dönembaşı, 31 Mart dönemsonu anlamına gelir.
Endirekt Malzeme Alımı:240,000
(+)En. Malz. Stokları (Dönembaşı):+ 120,000
Kullanılabilir En. Malz.360,000
(-) En. Malz. Stokları (Dönemsonu):-200,000
Kullanılan En. Malz.160,000
Endirekt İşçilik:2,320,000
(+)Endirekt Malzeme:+160,000
Toplam:2,480,000
Kullanılan hammadde maliyeti:10,000,000
(+)Direkt işçilik maliyeti:5,600,000
(+)Genel İmalat Maliyeti+2,480,000
Toplam Üretim Maliyeti18,080,000
Sınav Sorusu…
İşletme 400,000,000 TL’lik ilk madde ve malzeme almıştır. Bunun 100,000,000 TL’lik kısmı endirekt malzemedir. 400,000,000 TL’lik malzemenin hepsini üretime göndermiştir. Üretime gönderilmenin yevmiye kaydını yapınız.
Direkt ilk mad. malz. gid.300,000,000
Genel üretim gid.100,000,000
İlk mad. malz. gid. 400,000,000
HESAPLAR
Fark Hesapları
Yansıtma Hesapları
Bağlantı Hesapları
7-A seçeneğineğindeki hesaplar
710 Direkt ilk madde ve malzeme gideri
720 Direkt işçilik gideriÜretim işletmelerinde kullanılan hesaplar
730 Genel üretim gideri
740 Hizmet üretim maliyeti
750 AR-GE
760 Pazarlama satış dağıtım gideri
770 Genel yönetim gideri
780 Finansman gideri
Fark Hesapları: Fiili maliyet ile tahmini maliyet arasında ortaya çıkan farkların izlendiği hesaplardır.
Yansıtma Hesapları: Gider hesaplarının gelir tablosuna aktarılmasında kullanılan hesaplardır.
Bağlant Hesapları: Finansal muhasebe ile maliyet muhasebesi arasında bağlantı kurmak amacı ile izlenen hesaplarıdır.
- BANKO ÇIKACAK SORULAR -
Maliyetin Tanımı
Giderin Tanımı
Harcamanın Tanımı
Maliyet Sistemleri
Satılan Malın Maliyeti Tablosu
Malzeme Maliyetleri
Diğer önemliler…
Tükenmiş ve Tükenmemiş Maliyet
Finansal Muhasebe ile Maliyet Muhasebesi Arasındaki Farklar
ÜNİTE 2
MALZEME MALİYETLERİ
Üretim aşamasında kullanılan bütün malzemeler ilk madde ve malzeme’dir. Bunların parasal tutarları ilk madde ve malzeme’dir ve bu hesaba kaydedilir.
***Direkt ve endirek ayrımı yapılmasının sebebi üretilen mamülün maliyetine direkt yüklenip yüklenmemesiyle bağlantılıdır.
İLK MADDE VE MALZEME
2’ye ayrılır
1-DİREKT İLK MADDE VE MALZEME: Üretilen mamülün içine giren ve ana maddesini oluşturan hesaplanması iktisadi açıdan önem taşıyandır.
ÖRNEK:Mobilya üretiminde kullanılan sunta, Tekstil fabrikasında kullanınılan kumaş vb.
2-ENDİREKT MALZEME:
A-Yardımcı Malzeme: Üretilen mamülün içine giren fakat ana maddeyi oluşturmaya hesaplanması iktisadi açıdan çok önemli olmaya malzemedir.
ÖRNEK:Mobilya üretimde kullanılan tutkal.çivi vb.
B- İşletme Malzemesi: Üretilen mamülün içine girmeyen üretirm aşamasında kullanılan her türlü malzemedir.ÖRNEK: Temizlik mlz.,yağlama mlz.işçi önlükleri, maskeler
ÖRNEK:Mobilya üretiminde kullanılan X İşletmesi üretimde kullanmak amacıyla 300.000.000.-TL tutkalı üretim departmanına göndermiştir. Kaydı yapınız.
GENEL ÜRETİM GİDERLERİ300.000.000
İLK MAD.VEMLZ.300.000.000
Kısaca;
Direkt İlk Madde Ve Malzeme
Endirekt Madde ve Malzeme
Yardımcı Malzeme
İşletme Malzeme
İLK MADDE VE MALZEME MALİYETLERİNDE KULLANILAN BELGELER
İlk Madde ve Mlz.hareketrleri tedarik, depolama, ve üretim aşamalarından oluşur.
Kullanılan malzemeler;
a- İlk Madde ve Malzeme stok fişiSatınalma - Sipariş
b-Stok kartıDepolama- Ambalaj
c-İlk mad.ve mlz.istek fişiÜretime Gidiş – Depodan Çıkış
İLK MADDE VE MALZEME DEĞERLEME YÖNTEMLERİ
(1) ORTALAMA MALİYET YÖNTEMİ
a-) Tartılı Ortalama b-) Hareketli Ortalama
(2) İLK GİREN İLK ÇIKAR YÖNTEMİ (FIFO)MALİYETE DAYALI
(3) SON GİREN İLK ÇIKAR YÖNTEMİ (LIFO)
(4) SABİT FİYATLARLA DEĞERLEME YÖNTEMİ
(5) PİYASA FİYATI YÖNTEMİ
(6) “““VE ALIŞ MALİYETLERİNDEN DÜŞÜK OLANIYLA DEĞ.
1-ORTALAMA MALİYET YÖNTEMİ
a-) Hareketli Ortalama Yöntemi: Her yeni malzeme alışından sonra ortalama bir maliyet çıkartılır. Piyasada en fazla kullanılan yöntemdir.
b-) Tartılı Ortalama Yöntemi: Alış miktarı alış maliyetine bölünerek birim maliyet hesaplanır.
YÖNTEMİN YARARLARI:
-Çok düşük ve çok yüksek fiyatların etkisini azaltmak denge ve istikrar kurar.
YÖNTEMİN DEZAVANTAJLARI:
Fiyat dalganlanmaları çok fazlaysa yüksek ve düşük fiyat arasındaki fark azalacağındanhesaplamalar çok sağlıklı olmaz.
2- İLK GİREN İLK ÇIKAR YÖNTEMİ (FIFO)
İlk alınan malzemenin üretime ilk alınacağı varsayımına dayanılır.
YÖNTEMİN YARARLARI:
Mlz.’nin kullanım sırası sistematik ve mantıklıdır. Özellikle gıda sektöründe çabuk bozulan malzemenin üretime ilk olarak gönderilmesi sağlanır.
-Alınan ve kullanılan maddelerin sayıları ve tutarları arasında tama eşitlik vardır.
YÖNTEMİN SAKINCALARI:
Enflasyonun olduğu ülkelerde imalat maliyeti eski ve düşük fiyatlı malzemeye göre hesaplanacağından fiktif yani zahiri (görünürdeki) karlar elde edilmiş olur. Vergi maliyeti yüksek olur.
Gereksiz temettü(kar) ödenmiş olur. İşletmenin mali yapısı zayıflar.
3-SON GİREN İLK ÇIKAR YÖNTEMİ
Son alınan malzemenin üretime ilk gönderilecği varsayamına dayanır.
YÖNTEMİN YARARLARI
Enflasyon dönemlerinde fiftif (görünen) karlar, aşırı vergiler ve kar dağıtımı önlemiş olur.
Maliyetler düştüğünde karlar gerçekten artar.Girşimciyi yatırıma özendirir.
Ortaya çıkan kar yada zarar gerçektir.
ÜRETİM İŞLETMELERİ ENFLASYONUN OLDUĞU ÜLKELERDE BU YÖNTEMİ TERCİH EDER VE BU YÖNTEM TERCİH EDİLİRSE 5 YILDAN ÖNCE BU YÖNTEMDEN VAZGEÇİLEMEZ.
